Jeśli posiadasz konto na portalu - zaloguj się, jeśli go nie posiadasz zarejestruj się.
Żuraw (Grus grus)
Systematyka
Rząd: żurawiowe (Gruiformes)
Rodzina: żurawie (Gruidae)
Gatunek: Żuraw (Grus grus)
Charakterystyka/ morfologia
Sylwetka wysmukła, wyprostowana. Większy od bociana i łatwo go od niego odróżnić po długich, zwisających w kształcie pióropusza ozdobnych piórach na ogonie i grzbiecie. Są to wydłużone, pokarbowane lotki III rzędu. W upierzeniu godowym żuraw ma popielate upierzenie, końcówki skrzydeł czarne. Górna część głowy koloru karminowego, boki białe, czoło i przód długiej szyi czarne. Latem często wierzch ciała robi się brązowawy od wcieranego szlamu lub żelazistej wody torfowisk. Młode są brunatne bez plam na głowie i ozdobnych piór. Długość ciała 140 cm, rozpiętość skrzydeł do 240 cm, waga 5–6 kg. Podczas przelotów stada lecą w kluczach lub skośnych szeregach i wydają donośny głos zwany klangorem, przypominający głos trąbki. Jest on słyszalny w promieniu kilku kilometrów. Powstaje dzięki pętlowatej budowie tchawicy, działającej jak pudło rezonansowe. W locie wyciąga szyję i nogi podobnie jak bocian. Uderza skrzydłami powolnie, majestatycznie. Przy poruszaniu się po powierzchni ziemi ruchy ma płynne, powolne. Bardzo płochliwy i czujny.
Biotop/ preferencje pokarmowe
Przebywa na rozległych bagnach wśród lasów, torfowiskach, wrzosowiskach, nad jeziorami i starorzeczami. Zwykle w oddaleniu od siedzib ludzkich, ale żeruje także na łąkach i polach uprawnych. Lęgowiska znajdują się w wilgotnych obniżeniach terenu, w olsach, torfowiskach wysokich i niskich, zalewanych łąkach i pastwiskach, w strefach przybrzeżnych i coraz częściej w rowach między polami. Wszystkożerne, ale dominuje pokarm roślinny, w tym nasiona, uzupełniany gryzoniami, owadami, robakami i mięczakami. Terytorium żerowania jest bardzo rozległe i na obszarach rolniczych może dochodzić do 120 ha.
Rozwój osobniczy
Jeden lęg w roku, w połowie albo pod koniec kwietnia. Po powrocie na miejsca lęgowe, od lutego do maja, początkowo trzyma się w stadach, a toki odbywają się w grupach. Żurawie wykonują wtedy charakterystyczny taniec. Ptaki podskakują i kłaniają się sobie z rozpostartymi płasko skrzydłami. Samce pionowo trzymają dziób i w dostojnym marszu kroczą za samicą. Mimo, że te tańce są uznawane powszechnie za godowe, to wykonywane są też poza sezonem lęgowym, na miejscach wypoczynku w czasie wędrówek i w trakcie wiosennych zbiorowisk tych ptaków. Samice i samce tworzą małe grupy, biegając ku sobie, wysoko skacząc i uderzając skrzydłami, krążąc w kółko lub zygzakiem. Ogólne podniecenie wyrażają, podnosząc czasami gałąź lub kamień z ziemi i wyrzucając je wysoko w powietrze. Gdy dobiorą się w pary, pozostają sobie wierne przez całe życie. Toki odbywają się już w 2. roku życia, ale lęgną się 3 lata później. Gniazdo ścielą zawsze na ziemi, z bezładnie ułożonego materiału w postaci zbutwiałych roślin zebranych z okolicy, o średnicy ok. 80 cm. Mają jeden lęg w roku, w połowie albo pod koniec kwietnia. Znosi przeważnie 2 brunatnawe lub zielonawe silnie wydłużone jaja. Obydwoje rodzice na przemian przez okres ok. 30 dni wysiadują jaja i opiekują się młodymi przez 10 tygodni. Jest to czas, kiedy całkowicie się pierzą i przez cały miesiąc nie są w stanie latać, więc są bardzo ostrożne (całkowite pierzenie zachodzi tylko co 2-4 lata). Co ciekawe, każdy dorosły ptak zajmuje się jednym młodym i karmi go ślimakami, owadami i robakami. Pisklęta, zagniazdowniki, są rudawe. Opuszczają gniazdo po ok. 65 dniach, jednak wolno się rozwijają i w pełni dojrzałe są po 5-6 latach. Wiosenne powroty w marcu i kwietniu, a jesienne przeloty we wrześniu i październiku. Zimuje na Półwyspie Iberyjskim, w zachodniej Azji i Afryce Północnej aż do Sudanu. Przed przelotami jesiennymi od sierpnia do listopada zbierają się w stada na miejscach wypoczynku, które według kryteriów dostępności jedzenia i miejsc do spania.
Status gatunku
W wyniku osuszania podmokłych lasów zniszczono jego lęgowiska i obecnie na południe od Bałtyku i na południu Europy występuje tylko wyspowo. Ostatnio w Polsce zwiększa swoją liczebność. Objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wymaga ochrony czynnej przez ochronę terenów podmokłych i bagiennych.
Przygotowała: Wanda Kula
