Jeśli posiadasz konto na portalu - zaloguj się, jeśli go nie posiadasz zarejestruj się.
Żubr (Bison bonasus)
Systematyka
rząd: parzystokopytne (Artiodactyla)
rodzina: : krętorogie (Bovidae)
gatunek: Żubr (Bison bonasus)
Charakterystyka/ morfologia
Byki (samce) są większe i silniej zbudowane niż samice. Ciężar ciała byka waha się od 440 do 920 kg, a wysokość dochodzi do 188 cm. U samców istnieje duża dysproporcja pomiędzy masywnym przodem ciała, a niskim i wąskim tyłem. Mają szczególnie silny kark i szyję. Krowy (samice) ważą mniej niż samce, ich waga waha się od 320 do 640 kg. Masywna głowa pełni rolę młyna rozcierającego pokarm. Aby ograniczyć masę głowy, kości czaszki wypełnione są pustymi przestrzeniami, zwanymi zatokami. Głowę utrzymują w górze silne mięśnie przytwierdzone do dużych wyrostków kolczystych kręgów piersiowych, tworząc tzw. „kłąb”. Rogi występują u obu płci, są krótkie, masywne, zwrócone ku przodowi i do środka, u samców ich rozpiętość jest o ¼ większa niż u samic. Rosną przez całe życie, nie rozgałęziają się i nie są sezonowo zrzucane. W trakcie ataku żubr uderza bokiem głowy, zadając cios rogiem od dołu do góry. Sierść jest gęsta, barwy brunatno-szarej, dłuższa na przedzie ciała, na zadzie krótsza. Dłuższe włosy na dolnej części szyi i podgardla tworzą „brodę”, na przedniej części grzbietu długi włos tworzy „grzywę”, włosy w tyle głowy tworzą szeroki czub. Policzki, okolice warg i koniec ogona są ciemniejsze od reszty ciała. Żubry mają w ciągu roku dwa rodzaje sierści: letnią i zimową. Pora linienia jest bardzo różna, najczęściej jest to przełom lutego i marca. Sierść zimowa wypada najpierw na szyi, bokach i nogach. W końcu lipca żubry mają już tylko okrywę letnią. Racice stosunkowo małe o pokroju sierpowatym, przednie długości około 18 cm. i szerokości 15 cm. Tylne racice mniejsze o kilka centymetrów. Długość kroku w stępie ok. 1 metra. Ogon o długości od 60 do 80 cm zakończony jest kępką dłuższych i ciemniejszych włosów, tzw. pędzlem. Żubry maja dobry wzrok i węch. Wykorzystują te zmysły podczas poszukiwania pokarmu, czuwania nad bezpieczeństwem młodych, a byki podczas rui. Samica z młodym potrafi wyczuć człowieka zanim go zobaczy. Głos żubra ograniczony jest do specyficznego głosu zwanego chruczeniem. Usłyszeć go można od matki nawołującej lub ostrzegającej młode oraz od byka podczas okresu rui.
Biotop/ preferencje pokarmowe
Naturalnym środowiskiem żubra są pierwotne puszcze z przewagą wilgotnego lasu nizinnego. Preferują otwarte przestrzenie: łąki, polany lub zręby. Żerując na runie leśnym, nigdy dłużej nie pozostaje w tym samym miejscu, co umożliwia regenerację roślinności. Skład pokarmu żubrów to w 67 % rośliny zielne, trawy i turzyce , w 33 % to kora, gałęzie, liście. 95 % czasu żerowania to żerowanie na runie leśnym. Na zgryzanie liści i młodych pędów przeznaczają 3 % czasu żerowania, na spałowanie (obgryzanie) gałęzi poświęcają 2 % czasu, głównie wczesną wiosną. W mroźne i śnieżne zimy żubry muszą być dokarmiane. Żubry przychodzą do paśników pod koniec listopada i w grudniu. W kilkunastu karmidłach wykłada im się siano i niewielkie ilości roślin okopowych. Pod koniec zimy dla urozmaicenia diety podaje się ściętą osikę, którą chętnie obgryzają. Celem dokarmiania jest zapewnienie dobrej kondycji zwierząt oraz zmniejszenie niekorzystnego oddziaływania żubrów na las. Żubry zaspakajają pragnienie, pijąc wodę z olsów, zagłębień i rowów lub w zimie jedząc śnieg. W mroźne zimy są gdy zamarzają płytkie naturalne zbiorniki , zdarza się , ze żubry korzystają ze sztucznych zbiorników wody na przykład zbiorników przeciwpożarowych.
Rozwój osobniczy
Żubry są zwierzętami stadnymi. Żyją w stadach liczących 10-15 sztuk. Na czas rui łączą się w większe stada liczące 30-40 sztuk , trwa to od lipca do września. Podczas rui krowa zazwyczaj nie wykazuje żadnych specyficznych objawów, natomiast byki w tym czasie wzmagają swoją aktywność, demonstrując swą siłę. Niszczą młode drzewa, wyrywają ich korzenie, łamią gałęzie, rozgrzebują ziemię racicami i tarzają się. Byk towarzyszy krowie w rui przez okres 2-3 dni. Taka para znajduje się najczęściej na skraju grupy. Asystujący krowie byk stoi najczęściej obok niej, liże boki, kark i szyje, obwąchuje zewnętrzne narządy płciowe. Od czasu do czasu wydaje niski głos zwany chruczeniem i podnosi głowę do góry. W pierwszym dniu próby skoku na krowę kończą się niepowodzeniem, dopiero po jednym lub dwóch dniach możliwa jest kopulacja. Ciąża trwa od 254 do 277 dni. U samicy żubra jest bardzo trudna do zaobserwowania. Krótko przed porodem samica odchodzi od stada, szukając ustronnego i cichego miejsca, gdzie może urodzić młode. Najwięcej młodych rodzi się od maja do lipca. Rodzi się jedno młode (bliźniaki stwierdzono tylko trzy razy). Cielę wstaje już 30 minut po porodzie, a po godzinie próbuje ssać mleko matki. Pokarm roślinny zaczynają jeść po ok. 20 dniach. Okres laktacji trwa od 6 do 8 miesięcy. Wzrost rogów rozpoczyna się w jesieni pierwszego roku życia. Młode przebywają z matką najczęściej rok, ale może się zdarzyć, że towarzyszą jej przez okres dwóch lat, nawet, gdy urodzi się drugie cielę. Samice rodzą zazwyczaj jedno cielę co dwa lata. Dojrzałość płciową samce osiągają w wieku 2-3 lat, jednak do rozrodu dopuszczane są przez starsze byki dopiero w wieku ok. 6 lat, kiedy mogą z nimi konkurować siłowo. Samice dojrzewają w 3 roku życia, a pierwsze cielę rodzą najczęściej rok później. Pełny rozwój fizyczny samce osiągają w wieku 8 lat, krowy w wieku 4-5 lat. Najdłużej żyjący byk miał 23 lata, a krowa 26.
Status gatunku
Obecnie żubr chroniony jest na mocy Ustawy z dnia 16 października 1991 r. (Dz.U. 1991, nr 114, poz. 492) o ochronie przyrody oraz Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 26 września 2001 r. (Dz.U. 2001, nr 130, poz. 1456) w sprawie określenia listy gatunków zwierząt rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową.
Przygotowała: Wanda Kula
