Jeśli posiadasz konto na portalu - zaloguj się, jeśli go nie posiadasz zarejestruj się.
Żołna zwyczajna (Merops apiaster)
Systematyka
Rząd: kraskowate (Coraciiformes)
Rodzina: żołny (Meropidae)
Gatunek: Żołna pszczołojad (Merops apiaster)
Charakterystyka/ morfologia
Żołny reprezentowane są na świecie przez 24 gatunki, które w większości prowadzą osiadły tryb życia i występują w strefie klimatu tropikalnego Afryki, Azji i Australii. Pięknym upierzeniem wyróżniają się w ptasim świecie. Jednak pomimo jaskrawego upierzenie nie zawsze łatwo zaobserwować je w terenie. Barwy doskonale maskują ptaka w wypalonym, od słońca krajobrazie pól, zieleni łąk i błękicie nieba. Wtedy przy lokalizacji pomocny bywa jej charakterystyczny głos - silny, wibrujący trel, słyszany z ok. 200-300 m. Samiec i samica są do siebie podobne.. Mają czoło białe, wierzch głowy i kark rdzawobrązowy, czarną pręgę przez oko. Gardło żółtawe, oddzielone czarną przepaską błękitnego spodu. Barki, grzbiet i kuper złotooliwkowe (samica ma grzbiet oliwkowozielony, a pozostałe barwy mniej kontrastowe), skrzydła błękitno-zielone. Wierzch skrzydeł i lotki drugorzędowe brązowe. Oliwkowozielony ogon, a środkowa para sterówek dłuższa od pozostałych o około 3 cm. Długość ciała ok. 23-25 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 43-48 cm, masa ciała ok. 45-55 g Zimują w Afryce na południe od Sahary. Przylatują do nas w maju, odlatują w sierpniu. W Polsce gnieżdżą się głównie w południowo-wschodniej części kraju.
Biotop/ preferencje pokarmowe
Żołna jest gatunkiem otwartego krajobrazu o bogatej rzeźbie z pojedynczymi drzewami, krzewami i niewielkimi laskami często w pobliżu rzek i cieków wodnych. Zasiedla tereny o zróżnicowanej strukturze gospodarowania rolniczego, będące mozaiką pól, łąk i ugorów. Lubi wysokie, piaszczyste urwiska, zarówno naturalne jak i sztuczne. Warunkiem determinującym gniazdowanie obok bazy pokarmowej jest występowanie stromych skarp lessowych niezbędnych do założenia gniazda. W ostatnim jednak czasie obserwuje się gniazdowanie w piaskowniach, a nawet niewielkich, polnych wyrobiskach piachu. Pożywieniem żołny są owady chwytane w locie, głównie błonkówki , chrząszcze, motyle, ważki, muchówki i prostoskrzydłe. Żądłówki miażdży końcem dzioba, aby uniknąć użądlenia. Jednak historię o niszczeniu rodzin pszczelich są nieprawdziwe. Z żądłówek chwyta przede wszystkim osy. Nieodłącznym elementem rewiru są czatownie: linie energetyczne lub uschnięte gałęzie, z których ptaki wypatrują ofiar. Jeśli upolowany owad posiada żądło, pocierają nim o linę lub gałązkę, aż do jego usunięcia. Inne ofiary - ważki czy motyle - mogą być spożywane natychmiast po upolowaniu.
Rozwój osobniczy
Żołny przylatują na lęgowiska europejskie z Afryki, gdzie na południe od Sahary spędzają od 6 do 7 miesięcy. W Polsce pojawiają się w trzeciej dekadzie maja. Ptaki przylatują w grupie z której już w pierwszych dniach dochodzi do wyodrębnienia się par i rozlokowania w terenie. Następnie przez około 10 dni dobrana para uczestniczy w kopaniu nory, zakończonej komorą lęgową. Łączna długość korytarza waha się od 50 do 200 cm. Rozmieszczenie poszczególnych stanowisk w terenie ma charakter luźnych kolonii, Żołny nie zajmują zeszłorocznych gniazd. Zdarza się natomiast, że jedna para kopie dwie, a nawet trzy nory i zajmuje jedną z nich. Skarpy wykorzystywane do założenia gniazda posiadają zróżnicowaną ekspozycję. Nory zakładane są na różnej wysokość w zależności od wielkości skarpy, przeważnie od 0,7 do 10 m. Otwór wlotowy umieszczony jest nie więcej niż 80 cm od górnej krawędzi skarpy . Samica składa 5-6 białych jaj, które wysiaduje na zmianę z partnerem przez kolejne 20 dni. Udział samicy w wysiadywaniu jest większy, ponieważ to ona pozostaje w gnieździe nocą. Młode przez ponad 30 dni są intensywnie karmione przez oboje rodziców. Na przełomie lipca i sierpnia opuszczają gniazdo. W ciągu dnia żerują wraz z rodzicami i innymi rodzinami w najbliższej okolicy by na noc powracać do swoich nor.
Status gatunku
Żołna jest gatunkiem chronionym Konwencją Berneńską, Konwencja Bońską, wpisana jest również do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Do największych zagrożeń należą: zarastanie skarp roślinnością krzewiastą, długotrwałe deszcze skutkujące ograniczeniem dostępności pokarmu, niepokojenie przy gniazdach przez ludzi - eksploatowanie i niwelowanie zajętych skarp prowadzące do porzucenia lęgu, chemizacja rolnictwa, drapieżnictwo lisów i kun.
Przygotowała: Wanda Kula
