Jeśli posiadasz konto na portalu - zaloguj się, jeśli go nie posiadasz zarejestruj się.
Sarna (Capreolus capreolus)
Systematyka
rząd: Parzystokopytne - Artiodactyla
rodzina: Jeleniowate - Cervidae
gatunek: Sarna (Capreolus capreolus)
Charakterystyka/ morfologia
Samica jest nazywana kozą, samiec rogaczem, kozłem, młode zaś koźlętami. Jest zwierzęciem średniej wielkości o smukłym ciele. Wyróżnia się proporcjonalną, delikatną budową. Kłąb jest niższy, niż zad. Dzięki takiej sylwetce z nieco uniesionym tyłem ciała zwierzę zręcznie przeciska się wśród gęstego podszytu i krzewów. Głowa jest trójkątna, nogi oraz szyja długie i cienkie. Ma czerwonobrązową letnią, siwobrązową lub siwożółtą zimową sierść, z białą lub żółtawą plamą (lusterkiem) na pośladkach. Racice małe, ostro zakończone. Palce boczne są wysoko osadzone, nie dotykają podłoża. Samica sarny jest mniejsza. Tym, co odróżnia samca od samicy jest poroże, które osiąga 25-30 cm, u dorosłych zwykle z trzema odnogami (są to tzw. szóstaki regularne - jeśli każda z tyk ma trzy odnogi i nieregularne, kiedy tylko jedna tyka ma trzy, a druga posiada mniej odnóg), zrzucane są na przełomie października i listopada; nowe rośnie w scypule do kwietnia. Z końcem kwietnia, bądź na początku maja ma miejsce ścieranie scypułu. W czasie zimy, gdy kozioł sarny po zrzuceniu nie ma jeszcze nowych parostków, rozpoznaje się go po charakterystycznym pędzlu pod brzuchem. Sarny mają znakomicie rozwinięty węch, który nie tylko ostrzega je przed wrogami i niebezpieczeństwem, ale służy także do kontaktowania się między sobą. Dzięki dobremu słuchowi reagują na każdy obcy dźwięk, często można też usłyszeć ich szorstkie, głębokie „szczekanie”. Długość ciała 95- 140 cm, wysokość w kłębie 60- 90 cm, waga 15- 35 kg.
Biotop/ preferencje pokarmowe
Ich siedliskiem są równinne i górskie do 2400 m n.p.m. rzadkie lasy liściaste i mieszane oraz zarośla. Oprócz populacji leśnej występuje populacja polna, która przystosowała się do życia na otwartych terenach uprawnych, łąkach, a nawet w ogrodach w pobliżu osiedli i miast. Największą aktywność wykazują we wczesnych godzinach rannych, południowych i wieczornych. Mogą żerować w nocy. To gatunek roślinożerny. W okresie wiosenno-letnim sarny żywią się ziołami, trawą oraz młodymi pędami drzew i krzewów. Można jest wtedy często spotkać na łąkach, w zbożu, trawach. Od jesieni przebywają bardziej w lasach, gdzie zjadają owoce, grzyby, zimą ich pokarm stanowią gałązki drzew iglastych, krzewów oraz zioła.
Rozwój osobniczy
Sarny w okresie od późnej jesieni do wiosny żyją w stadach (rudlach) złożonych z kilku do kilkudziesięciu osobników prowadzonych przez doświadczoną samicę. Po tym okresie rudle się rozluźniają i rozbijają na mniejsze grupy. Ruja sarn odbywa się latem, trwa od połowy lipca do połowy sierpnia, a dodatkowe w okresie listopada i grudnia – dotyczy ono tych saren, które nie zostały zapłonione w okresie letnim. W czasie rui kozły chodzą ze spuszczonymi łbami, węsząc samic, te z kolei charakterystycznie piszczą i wydzielają zapach, który wabi kozły. . Samiec tak ugania się za samicą, że tworzy czasami tzw. krążki, tzn. wydeptane w zbożu ścieżki w formie okręgu o niewielkiej średnicy. Wykazuje przy tym zachowania terytorialne i związaną z tym agresję. Ciąża u kóz trwa 10 miesięcy w przypadku kóz zapłodnionych latem i zaledwie 4,5 miesiące gdy zapłodnienie nastąpiło zimą. Ta znaczna różnica jest efektem biologicznego przystosowania. W przypadku tych pierwszych przez pierwsze miesiące następuje tzw. ciąża utajona i płód w ogóle się nie rozwija. Dopiero od grudnia następuje jego rozwój i przyspieszenie. Tym samym koźlaki z letnich ciąż rodzą się w tym samym czasie, co te z zimy. Tym samym natura zmniejsza ryzyko śmierci koźlaków, które gdyby nie wydłużenie ciąży, byłyby narażone na śmierć z powodu złych warunków pogodowych w okresie zimy. Wykocenie odbywa się w maju lub czerwcu. Samica rodzi w odosobnionym miejscu od 1 do 3 koźląt. W pierwszych dniach życia koźląt kontakty matki z dziećmi oraz między rodzeństwem są ograniczone do niezbędnego minimum. Matka przebywa w pobliżu, ale do miejsca ukrycia koźląt podchodzi tylko na czas karmienia. Koźlęta sarny w pierwszych dniach życia nie mają własnego zapachu. Dzięki temu drapieżniki nie mogą ich wyczuć. Znalezionych przypadkowo w lesie koźląt nie należy dotykać, ponieważ w ten sposób człowiek przekazuje swój zapach, co pozbawia młode naturalnej ochrony przed drapieżnikiem. Nie należy również koźląt zabierać pod pretekstem porzucenia przez matkę. Pozostawianie samotnych młodych w ukryciu jest naturalną strategią obronną wielu gatunków jeleniowatych. Relacje rodzinne nasilają się po dołączeniu młodych do stada, po dwóch tygodniach od urodzenia kiedy są w stanie chodzić za matką. Młode zaczynają wtedy pobierać pokarm roślinny, do 6 tygodnia mają po bokach tułowia po 3 rzędy białych plamek. Koźlęta pozostają przy kozie przez rok, a czasem dłużej. Dojrzałość płciową sarna osiąga w wieku 2 lat. Średnia długość życia sarny to 5 do 12 lat.
Status gatunku
Sarna jest zwierzęciem łownym zaliczanym do kategorii zwierzyny grubej (zwierzyny płowej) i podlega sezonowej ochronie łownej. Okres polowań na kozły rogacze trwa od 11 maja do 30 września, natomiast na kozy i koźlęta polowania prowadzi się od 1 października do 15 stycznia. . W Czerwonej Księdze gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej zasobów został zaliczony do kategorii LC– niskiego ryzyka . Nie jest objęta Konwencją Waszyngtońską.
Przygotowała : Wanda Kula
