Charakterystyka/ morfologia

Salamandra plamista (Salamandra salamandra)

Systematyka:

Gromada: płazy

Rząd: płazy ogoniaste

Rodzina: salamandrowate

Nazwa systematyczna:  Salamandra salamandra (Linnaeus, 1758)

Charakterystyka/ morfologia:

Salamandra plamista jest największym w Europie płazem ogoniastym. Jest to zwierze o czarno-żółtym lub czarno – pomarańczowym, kontrastowym ubarwieniu.  Ma ona walcowate, krępe ciało,  dużą głowę z dobrze zaznaczonymi parotydami – gruczołami zausznymi  i wyłupiastymi oczami. Gruczoły wydzielają gęsty jad który drażni śluzówkę jamy gębowej agresora. Ustalono, że jad zawiera m.in. salamandrynę zaliczaną do alkaloidów chinolizydynowych. Nogi salamandra ma krótkie i krępe, ogon krótszy od reszty ciała. Skóra jej jest gładka, sprawia wrażenie polakierowanej. Rysunki na jej ciele układają się w pasy lub plamy – ich wzór różni się u każdego osobnika. Kontrastowe ubarwienie salamandry ma za zadanie odstraszać drapieżniki, informować, że jest ona zwierzęciem jadowitym.  Zaznacza się dymorfizm płciowy: samice przerastają samce, mają także bardziej masywną budowę ciała. Salamandra żywi się larwami owadów, dżdżownicami, ślimakami, czasem pająkami i dorosłymi owadami.  Zimuje od października lub listopada, rzadziej od grudnia do marca, kwietnia. Do godów przystępuje w kwietniu lub maju na lądzie. Larwy do czasu przeobrażenia żyją w górskich potokach, w  koleinach zalanych wodą lub w kałużach. Do ich metamorfozy dochodzi najczęściej w lipcu lub sierpniu. Przeobrażają się one powoli w postać dorosłą tracąc skrzela i wytwarzając płuca.

Biotop/ Występowanie:

Zamieszkuje najczęściej wilgotne lasy, zwłaszcza liściaste, w piętrze regla dolnego i pogórza. w Alpach występuje zwykle do wys. 800 m n.p.m., a w polskich Karpatach i Sudetach od 250 do 1087 m n.p.m. Tatry są wyjątkiem – tam spotykano ją nawet na wysokości 1300 m n.p.m. Prowadzi ona lądowy tryb życia. W wodzie zachowuje się niezgrabnie, jest słabym pływakiem. Najbardziej aktywna jest przy deszczowej pogodzie. Ze swojego ukrycia wychodzi o zmierzchu lub nocą.  Ogólny zasięg jej występowania obejmuje Europę środkową, Półwysep Apeniński, Bałkański, Turcję oraz północną Afrykę.

Status:

Populacja salamandry obecnie wygląda stabilnie, jednak jej liczebność spada. Największymi zagrożeniami dla gatunku jest  utrata jego środowiska naturalnego poprzez wylesianie, zatrucie wód, niekorzystne warunki klimatyczne (zbyt duża suchość). Często gatunek ten ginie pod kołami samochodów. Znane są także przypadki masowego utonięcia salamander podczas ulewnych deszczów, gdy stan wód podnosi się i porywa je prąd. W Polsce gatunek podlega ochronie prawnej.

Ciekawostki:

Salamandra znana jest w kulturze. W przeszłości wierzono, że salamandry żyją i rodzą się w ogniu. Stąd też czasami można spotkać się z określeniem jej jako ognisty jaszczur. Domniemuje się, że w przeszłości wykorzystywano toksyny z gruczołów zausznych salamandry jako pomoc w medytacji, podczas wchodzenia w trans w celu uzyskania halucynacji.

Autor: Bartosz Dubiel