Charakterystyka/ morfologia
Gatunek dużego ptaka szponiastego z rodziny jastrzębiowatych, zamieszkujący północną Afrykę, środkową Azję i Amerykę Północną. W Europie prawie wyłącznie w Alpach i Karpatach. Zasiedla gęste lasy i góry, rzadko odwiedzane przez człowieka. W górach z półkami skalnymi i innymi wysoko położonymi punktami do obserwacji terenu lub na założenie gniazda. Na nizinach często wybiera lasy bagienne, w sąsiedztwie terenów dogodnych do polowania.
W Polsce dawniej rozpowszechniony, obecnie skrajnie nieliczny ptak lęgowy (ok. 30-35 par) – gniazda głównie w lasach województwa podkarpackiego oraz na nizinach - m.in. na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego. Występuje głównie w Karpatach - przede wszystkim w Tatrach i Bieszczadach – chociaż niektóre źródła podają, iż na terenach polskich Tatr już się nie gnieździ a obserwowane tam orły przednie są ptakami zalatującymi ze Słowacji. Osobniki młodociane, głównie zimą, można spotkać w całym kraju. Do tak silnego spadku liczebności tych ptaków przyczyniła się bezpośrednia presja ze strony człowieka.
Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w górach oraz na drzewach na nizinach. Gniazdo jest bardzo duże, może mieć ono średnice nawet 1,4 m. W Polsce wokół takich miejsc należy wyznaczać strefę ochronną, ponieważ niepokojenie podczas lęgów stanowi poważne zagrożenie dla tego gatunku.
Samica znacznie większa, ale obie płci ubarwione identycznie Upierzenie u osobników dorosłych prawie całkowicie brązowe, grzbiet brunatny, głowa i kark jaśniejsze o złotawym odcieniu – stąd angielska nazwa Golden Eagle. Dziób żółty, czarno zakończony, zakrzywiony, przystosowany do łapania ciężkich zwierząt. Pomagają też w tym silne mięśnie nóg i pazury ostrzejsze od pazurów kota. Nogi opierzone aż do nasady palców. Ogon tylko przy nasadzie jaśniejszy, u młodych u nasady biały, zakończony szeroką, czarną pręgą – szczególnie dobrze widoczną w locie. Pod spodem rozpiętego skrzydła widoczna duża jasna plama. Lotki i końce sterówek czarne. Samice są większe od samców. W Polsce drugi co do wielkości (po bieliku) ptak drapieżny i największy przedstawiciel podrodziny orłów.
Najsilniejszy z europejskich orłów. Potrafi upolować młodą kozicę górską, lecz najczęściej poluje na średniej wielkości ssaki takie jak młode lisy i sarny, zające, świstaki, kuny, psy, koty oraz większe ptaki - puszczyki, myszołowy, trzmielojady, kaczki, gęsi, kuraki a nawet kruki które darzą go o wiele większym respektem niż nieco większego bielika.. Potrafi skutecznie zaatakować nawet żurawia lub bociana. Nie gardzi gryzoniami a zimą chętnie je padlinę. Zimą młode orły przednie koczują na duże odległości. Jeśli padlinę, którą sobie upodobają, wypatrzy także bielik, zazwyczaj przepędzają go, pomimo to, że są mniejsze. W przypadku większej zdobyczy, gdy pożywienia wystarcza na kilka dni, zjawiają się wczesnym świtem, żerują intensywnie i odlatują. Czasem wracają przed końcem dnia posilić się ponownie ale nie jest to regułą. Lokalnie wyspecjalizowany w polowaniu na konkretne ofiary. Pomimo mniejszych rozmiarów, w walce zwykle pokonuje większego od siebie bielika.
Długość ciała: Około 80-86cm
Rozpiętość skrzydeł: Około 195-220cm
Skrzydło złożone: 60-70cm
Masa ciała: 3,5kg (samiec) - 4,5 kg (samica)
Na wolności orły przednie mogą przeżyć ponad 20 lat, a najstarszy zaobrączkowany osobnik przeżył 32 lata. Oczywiście w niewoli ptaki te żyją znacznie dłużej - nawet 40 lat. Orzeł przedni w ciągu roku wyprowadza jeden lęg, około połowy marca składa 2-3 żółtawe jaja z brązowymi plamami. Samica wytrwale wysiaduje dopiero po złożeniu drugiego jaja. Pisklęta klują się na przełomie kwietnia i maja, a opuszczają gniazdo pod koniec lipca. U orłów przednich podobnie jak u orlików występuje kanibalizm, tzn. starsze i silniejsze pisklę zadziobuje młodsze. Dojrzałość płciową osiągają dopiero w wieku 4-6 lat "W czasie wysiadywania samiec niekiedy zmienia samicę w godzinach południowych na mniej więcej godzinę. W tym czasie samica np. kąpie się w potoku, w pośpiechu coś upoluje i wraca do gniazda. Bywa jednak i tak, ze samiec przez parę dni w ogóle nie pojawia się na gnieździe (w ogóle w tym czasie mało się nim interesuje) i głodna samica musi opuścić na pewien czas zniesienie, żeby złowić jakąś zdobycz. Dopiero, gdy pękną skorupki jaj i młode przyjdą na świat, to przy gnieździe pokazuje się samiec. Od tej pory regularnie co rano przynosi zdobycz i przekazuje samicy. Ona zaś oskubuje ją z pierza, czy sierści i dziobem wycina najlepsze kawałki dla maluchów: głównie serce, wątrobę i płuca. Całą resztę sama zjada nie pozstawiając żadnych resztek w gnieździe. Pisklęta orła przedniego otwierają oczy dopiero po 14 dniach od chwili wyklucia, stanowiąc tym samym wyjątek spośród ptaków drapieżnych, ktorych młode widzą od pierwszego dnia po wykluciu " (Sokołowski)
Autor : Jacek Drozda
