Charakterystyka/ morfologia

Flaming różowy (Phoenicopterus roseus)

Systematyka

Rząd: flamingowe (Phoenicopteriformes)

Rodzina: flamingi (Phoenicopteridae)

Gatunek: flaming różowy (Phoenicopterus roseus)

Charakterystyka/morfologia

 Pierwszy opis flaminga różowego sporządził niemiecki zoolog Peter Simon Pallas w 1811 roku. Dopiero w 2002 roku komisja taksonomiczna nadała mu status odrębnego gatunku, wcześniej był uznawany za podgatunek flaminga karmazynowego Phoenicopterus ruber. Ptak o smukłej sylwetce, długich nogach i szyi.  Długość ciała ok. 120–150 cm, masa ciała 2,5–3,5 kg, rozpiętość skrzydeł 140–165 cm. Upierzenie białe z różowym nalotem. Skrzydła czerwone z czarnymi lotkami, głowa i szyja są czysto różowe, często czerwonawe. Ilość czerwieni w upierzeniu zależy od ilości karotenoidu zawartego w pożywieniu. Ptaki w niewoli są z reguły bledsze z uwagi na ograniczenia w dostępie do naturalnych źródeł pokarmu. Dziób charakterystycznie zagięty, różowy, na końcu czarny. Zakres czarnego zabarwienia dzioba jest różny u każdego osobnika, przypuszcza się, że młode mogą rozpoznawać rodziców po jago kształcie. W przeciwieństwie do innych ptaków, ruchomą częścią dzioba jest jego górna część. Taka budowa dzioba jest przydatna przy specyficznym sposobie żerowania. Wokół oczu czerwony pierścień nagiej skóry, wykazano, że oko flaminga jest większe niż jego mózg. Długie różowe nogi z czterema palcami, przednie palce spięte błoną pławną. W locie nogi i szyja są wyciągnięte. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego, samce są nieco większe od samic. Młode ptaki są brudnoszare a od spodu białawe, następnie zmieniają kolor  na biały z ciemniejszymi kreskami stosinowymi i brzegami pokryw skrzydłowych. Dziób jasnoszary, oko ciemne. Różowej barwy nabywają stopniowo, od drugiego roku życia. Większość ptaków w czasie pierzenia wymienia lotki jedne po drugich, by zachować zdolność latania. Niewielka część ptaków przechodzi pełne pierzenie z czasową niezdolnością do lotu. Głos to gdaczące i trąbiące dźwięki, przypominające głosy gęsi.

Biotop/preferencje pokarmowe

 Ptaki spotykane w bardzo licznych koloniach, liczących setki a nawet tysiące osobników. W Afryce na południe od Sahary, na Madagaskarze, w Hiszpanii, Francji, Grecji, Turcji, na wybrzeżach Morza Czarnego, na Bliskim Wschodzie, w Azji Środkowej oraz w Pakistanie, Indiach i Cejlonie. W Ameryce Środkowej i Południowej oraz na Antylach. Występują w deltach rzek, płytkich jeziorach o różnym stopniu zasolenia, lagunach, wzdłuż brzegów zatok morskich, na wyspach i rozlewiskach. Populacja południowa jest osiadła, europejska, częściowo osiadła, ptaki z północnej strefy migrują, podobnie jak ptaki z populacji środkowoazjatyckiej. Ptaki z regionu Morza Śródziemnego rzadko są spotykane dalej niż 500 kilometrów na północ, jednak zdarza się, że  były obserwowane nawet w Norwegii, Szwecji i Finlandii. Brak pewnych danych, że były to ptaki dzikie a nie uciekinierzy z hodowli. Do Polski zalatują wyjątkowo, chociaż gatunek jest zaliczany do awifauny krajowej. Współcześnie stwierdzony 11 razy, ostatnio w 2006 roku w Górkach, w Świętokrzyskim. Żerują w stadach, kroczą powoli z głową zanurzoną w wodzie. Poruszając głową na boki wyłapują drobne skorupiaki, mięczaki, owady, robaki i inne bezkręgowce. Zjadają także glony, rośliny do 1 cm długości i nasiona roślin wodnych. W Hiszpanii i na południu Francji obserwowano stada flamingów zlatujących wieczorem na pola ryżowe i żerujące aż do rana. Fakt spożywania pokarmu roślinnego znajduje potwierdzenie w badaniach treści żołądkowej ptaków. W 80% badanych przypadków stwierdzono obecność małych kamyków o średnicy powyżej 0,5 milimetra, wspomagających trawienie pokarmu roślinnego. Dzięki zakrzywionemu dziobowi z blaszkami ptaki odcedzają pokarm z wody, piasku, mułu i wchłaniają niewielkie ilości soli. Łowią także małe ryby i kraby używając dzioba jak szczypiec do chwytania zdobyczy.

 Rozwój osobniczy

 W okresie godowym pod szyją dorosłych ptaków pojawia się żółty kolor, a czerwone zabarwienie piór staje się intensywniejsze. Tokują w grupach prezentując swe czerwone pióra, rozkładając skrzydła, wykonują synchroniczne marsze. Ptaki łączą się w pary, przystąpienie do lęgów z partnerem z poprzedniego okresu lęgowego jest raczej rzadkie. Samce są agresywne wobec innych samców zbliżających się do ich samicy. Gniazdo to kopiec składający się czasem z ponad 50 kilogramów materiału; błota, piasku lub drobnych kamieni, budowane jest w płytkiej wodzie lub na brzegu. Kopce mogą mieć wysokość jednego metra, chronią w ten sposób jajo przed zalaniem wodą. Wierzchołek kopca ma średnicę od 25 do 30 cm z zagłębieniem na szczycie. Czas składania jaj przypada na marzec – kwiecień, najczęściej jest to jedno jajo o wymiarach 88,5 x 54,5 mm, bardzo rzadko dwa. Wysiadują oboje rodziców przez okres 28-32 dni. Po złożeniu jaja jeden z ptaków opuszcza partnera i udaje się na poszukiwanie pokarmu. W zależności od odległości żerowisk i ich zasobności oraz warunków pogodowych, nieobecność może trwać do czterech dni. Po powrocie ptaki zmieniają się na gnieździe. Pisklęta po wykluciu pokryte są krótkim gęstym puchem, jasnoszarym na grzbiecie i białawym na spodzie ciała. Opuszczają gniazdo po około 10 dniach, są karmione wydzieliną z wola dorosłych ptaków gdyż ich dzioby są proste i nie są jeszcze w pełni przystosowane do samodzielnego pobierania pokarmu, taką zdolność uzyskują w 6 tygodniu życia. Po około czterech tygodniach gęsty puch staje się ciemnoszary i bardziej puszysty.  Pisklęta gromadzą się w grupy składające się z ptaków o zbliżonym wieku. Nogi piskląt są początkowo bardzo krótkie, szare lub czarne, kolor różowy pojawia się na nich od 20 miesiąca życia a pełne czerwone ubarwienie osiągną około 40 miesiąca. Różowe upierzenie uzyskują w wieku 3-4 lat, gdy osiągną dojrzałość płciową. Flamingi wyprowadzają jeden lęg w roku, lecz jeśli pierwszy lęg się nie powiedzie to najczęściej samiec zmienia partnerkę i przystępuje z nią do drugiego lęgu. Samice rzadziej podejmują próby ponownego zniesienia jaja. Przeprowadzone badania wykazały, że 83,7% młodych ma szansę ukończyć pierwszy rok życia, z nich 71,5% kończy drugi, a z tych 88,8% trzeci. Zagrożeniem dla ptaków są nagłe zmiany pogody, mrozy i gradobicia, utrata siedlisk, a także drapieżniki. Szczególnie mewy śródziemnomorskie wyspecjalizowały się w podkradaniu jaj i polowaniu na młode ptaki. W okresie lęgowym nagłe wahania poziomu wód w miejscach gniazdowania mogą powodować utratę wielu lęgów. Na wolności flamingi dożywają wieku 33 lat, w niewoli 44 lata, najstarszy osobnik osiągnął wiek ponad 80 lat.

Status gatunku

 Populacja jest uważana za stabilną szacowaną na około pół miliona osobników, z czego około 90 tysięcy w Europie. W Polsce gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową. Do niedawna w niektórych krajach flamingi były ptakami łownymi, w Hiszpanii polowań zaprzestano dopiero w drugiej połowie XX wieku. We Francuskich i włoskich książkach kucharskich znajdują się przepisy na przyrządzanie tych ptaków. W Cesarstwie Rzymskim języki flamingów uchodziły z przysmak. Flamingi znajdują się na rysunkach jaskiniowych w południowej Hiszpanii z około 5000 lat pne. Wizerunki tych ptaków zdobiły naczynia ceramiczne w starożytnym Egipcie i Grecji.

Przygotował:  Jan Ławicki

Źródła.

Ptaki Polski tom 1 i 2 -  Andrzej G. Kruszewicz - Multico Oficyna Wydawnicza 2010

Ptaki Polski - Dominik Marchowski - Wydawnictwo SBM Sp.z.o.o 2015

Przewodnik Collinsa Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego - Lars Svenson - Multico Oficyna Wydawnicza

Rzadkie Ptaki Polski – Tadeusz Stawarczyk, Tomasz Cofta, Zbigniew Kajzer, Jan Lontkowski, Arkadiusz Sikora – Agencja Reklamowo – Wydawnicza Studio B&W Wojciech Janecki 2017

Internet: Avibase, HBW Alive, Wikipedia.