Charakterystyka/ morfologia

Czajka (Vanellus vanellus)

Systematyka
rząd: siewkowe (Charadriiformes)
rodzina: siewkowate (Charadriidae)
gatunek: Czajka (Vanellus vanellus)

Charakterystyka/ morfologia
Osobniki obu płci jednakowej wielkości, równe gołębiowi domowemu, ale mają znacznie dłuższe nogi. Samiec ma przednią część głowy czarną, łącznie z czubem. Pod okiem ciągnie się. aż do ucha czarny pas, boki głowy i szyi są białawe. Strona grzbietowa ciała popielatozielona z metalicznym połyskiem. Wierzchnia strona skrzydeł ma czerwony połysk, przechodzący w stalowoniebieski. Szyja i gardziel są połyskliwie czarne, pierś i brzuch, białe. Spodnie pióra ogona mają kolor rdzawy. Oczy ma ciemnobrązowe, dziób czarny, nogi czerwone. Samica różni się brakiem czarnego ubarwienia głowy i krótszym czubem. W locie ma charakterystyczną sylwetkę: zgięte, łopatowate, zaokrąglone od tyłu skrzydła, białe od spodu, zakończone  czarnym brzegiem, które wyglądają jak litera "M". Lata z prędkością 50 km/ h. W szacie spoczynkowej zacierają się granice między białymi i czarnymi plamami, a głowa i podgardle stają się białawe. Młode osobniki są bardziej brązowe z bardzo krótkim czubkiem na głowie i wierzchem ciała wyglądającym jak łuskowaty. Długość ciała 30-35 cm, rozpiętość skrzydeł 65-85 cm, waga 130- 330 g

Biotop/ preferencje pokarmowe
Zamieszkuje bagna, wilgotne łąki, pastwiska, spuszczone stawy i brzegi zbiorników wodnych. Można ją też spotkać na suchych polach uprawnych, przy czym w pobliżu musi znajdować się woda. Unika wszelkich nierówności terenów jak pagórki czy zadrzewienia i krzewy zasłaniające widoczność, dlatego spotkać ją można na zupełnie odkrytym obszarze. Żywi się owadami i innymi małymi bezkręgowcami jak pająki, robaki i mięczaki. Wyjątkowo zdarzają się małe ryby i żaby, a jesienią również nasiona i źdźbła traw. Pokarmu wyszukuje wśród niskiej roślinności lub na terenach zupełnie osłoniętych zbierając go lub wydłubując z ziemi. Żeruje spokojnie chodząc lub podbiegając.

Rozwój osobniczy
Na lęgowiska wracają wcześnie, bo już w lutym i marcu. W okresie godowym w marcu samiec wykonuje akrobatyczne loty godowe z widowiskowymi skokami. Czajka bije wtedy gwałtownie skrzydłami na przemian wzbijając się i opadając. W powietrzu odwraca się na plecy, robi pętlę , towarzyszy temu świst skrzydeł i wydawany przenikliwy krzyk "kui kui kiuih kiuih". Różni się on od ostrzegawczego okrzyku, dźwięcznego "kiwit kiwit". Toki kończą się na ziemi, gdzie partnerzy biegają, kiwają się, kłaniają się sobie i rozpościerają ogony. W tym samym czasie samiec szykuje kilka jamek, a samica wybiera tę, która będzie przyszłym gniazdem. Samce mogą być monogamistami, jak również żyć w poligamii i posiadać do 4 partnerek. W drugim wypadku samiec wysiaduje gniazdo każdej partnerki po trochu. Gniazdo to nieosłonięte zagłębienie w ziemi w otoczeniu niskich roślin, wyścielone skąpo trawą. Czasem tworzy kolonie lęgowe. Istotna jest wysokość roślin na lęgowisku, która nie powinna przekraczać na początku okresu lęgowego około 8 cm wysokości. Wysiadujące ptaki mogą dzięki temu się widzieć, ale też mieć widok na okolicę co daje im poczucie bezpieczeństwa, a pisklęta bez przeszkód biegać. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju-kwietniu 3 do 5 brązowożółtych jaj w ciemniejsze plamy. W gnieździe jaja ułożone są ostrzejszymi końcami do środka. Jaja wysiadywane są przez okres 21-28 dni zasadniczo przez samicę, tylko czasem zmienia ja samiec. Obydwoje rodzice, w razie zagrożenia bronią gniazda i atakują z powietrza. Agresję przejawiają również gdy chodzi o ochronę młodych. Wrzeszczą wtedy przeraźliwie i dziobią napastnika. Mogą nawet gonić napastnika i ofiarnie walczyć mimo poniesionych ran. Pisklęta, kilka godzin po wykluciu biegają i zdobywają pokarm. Wyglądają jak puchate kulki z białym kołnierzykiem na karku od góry obrzeżonym na czarno. Usamodzielniają się po 5 tygodniach, kiedy to umieją już latać. Włóczą się wtedy stadami po okolicy. Dojrzewają w pierwszym roku życia. Przeloty marzec-kwiecień oraz czerwiec i późniejsze miesiące, przemieszcza się wtedy dużymi stadami. Żyją do 18 lat.

Status gatunku
Jest objęta ochrona gatunkową ścisłą. Lęgi i same gniazda  zagrożone są zniszczeniem w czasie wcześniejszych żniw, kiedy to młode jeszcze nie zdążą się usamodzielnić. Stosowane powszechnie chemikalia wybijają owady, główne pożywienie czajek. Pierwotne siedliska jak wilgotne łąki i torfowiska w wyniku osuszania zamieniane są na tereny rolnicze, które nie dają gwarancji wykarmienia piskląt. To wszystko powoduje spadek liczebności tego ptaka i pojawianie się go w większej ilości tylko z okazji przelotów.

Przygotowała: Wanda Kula