Jeśli posiadasz konto na portalu - zaloguj się, jeśli go nie posiadasz zarejestruj się.
Bocian czarny, hajstra (Ciconia nigra)
Systematyka
rząd: brodzące (Ciconiiformes)
rodzina: bocianowate (Ciconiidae)
gatunek: Bocian czarny, hajstra (Ciconia nigra)
Charakterystyka/ morfologia
Wielkość porównywalna z bocianem białym, a jego upierzenie jest negatywem bociana białego, większy od czapli, a mniejszy od żurawia. Można go rozróżnić po białym spodzie wyraźnie kontrastujących z resztą czarnego upierzenia. Upierzenie czarne z metalicznym, zielonkawym i purpurowym połyskiem. Brzuch, pokrywy podogonowe i pierś białe. Wiek rozpoznaje się po ubarwieniu dzioba i nóg Dorosłe ptaki mają dziób, skórę wokół oczu i nogi czerwone, natomiast u ptaków młodocianych te części ciała są zielonoszare. Samica i samiec podobnie upierzone. W locie mają wyciągniętą szyję, nogi sięgające za ogon. Nieczęsto się odzywają, a jeśli to w pobliżu gniazda wydając głuche "he li" i wysokie pogwizdywania. Długość ciała do 87 cm, rozpiętość skrzydeł do 190 cm, masa do 3 kg.
Biotop/ preferencje pokarmowe
Bocian czarny w przeciwieństwie do bociana białego unika osiedli ludzkich, jak również pól i otwartych przestrzeni. Jego ostoją są rozległe, podmokłe i ciche lasy. Najczęściej żeruje w zalanym wodą lesie, na śródleśnych moczarach czy polanach. Chodzi wtedy spokojnie po ziemi, czasem podbiega do ofiary. Jego ulubiony sposób polega na brodzeniu płytkiej wodzie, przesuwając koniec na wpół otwartego dzioba zanurzonego w wodzie. Gdy woda jest oświetlona przez słońce i utrudnia to zauważenie zdobyczy rozpościera skrzydła ponad głowę rzucając cień . Może wchodzić w krzaki i siedliska bardziej zadrzewione, choć nie kryje się, gdy znajdzie się na terenie otwartym. Jego pokarmem są głównie ryby, długości około 20 cm, w tym młode szczupaki, piskorze, pstrągi, sumiki karłowate, karasie itp., a oprócz nich owady wodne, pijawki, płazy, gady i gryzonie. W razie konieczności bociany czarne mogą żerować nawet w odległości 20 km od gniazda, na spuszczonych stawach rybnych lub rzecznych rozlewiskach, gdzie mogą łatwo i szybko złowić odpowiedniej wielkości ryby. Ma to wielkie znaczenie, bo pisklęta pod koniec rozwoju potrzebują do 500 g pożywienia dziennie. Unika spotkań z bocianem białym, który go prześladuje. Swoją ostrożność i płochliwość zachowuje również wobec człowieka, co utrudnia obserwacje. W Polsce spotkać go można na całym obszarze kraju, również w górach. Jest nielicznym ptakiem lęgowym . Polską populację szacuje się na ok. 1200 par. Jego obecności sprzyjają bobry, które swoimi budowlami sprzyjają powstawaniu płytkich rozlewisk na terenach leśnych
Rozwój osobniczy
W marcu i kwietniu przylatują parami na tereny gniazdowe w pobliżu wody, nawet jeśli jest to małe śródleśne oczko wodne lub niewielki bystry śródleśny strumień lub potok . Gdy przybędą zanim wylądują odbywają długotrwałe szybowanie nad lęgowiskiem. W czasie wiosennych toków wyrzucają energicznie głowy w górę i w dół, na prawo i lewo. Odbywa przy tym charakterystyczny taniec, kiedy to ptaki krążą wokół siebie, stroszą białe pióra na ogonach i krążą wokół gniazda. Już wtedy zaczynają go budować lub rozbudowywać stare wysoko w koronach drzew liściastych lub iglastych. Ich przywiązanie do danego terenu lęgowego przekłada się też na wierność wobec swojego partnera. Są to ptaki monogamiczne. Gniazdo jest budowane przez oboje partnerów z gałęzi, a wypełnione trawą, mchem i porostami.. Średnica zewnętrzna od 1-1,5 m. Bociany czarne mogą zajmować też porzucone gniazda myszołowów lub jastrzębi. Jego terytoria lęgowe zajmują duże powierzchnie, dana para może obejmować do 250 km2, choć w bardziej zagęszczonych terenach dochodzi tylko do kilku kilometrów. Pod koniec kwietnia składa od 3 do 4 pękatych, białych jaj. Jaja składane w odstępach dwudniowych, wysiadywane od zniesienia pierwszego jaja przez okres 35-45 dni przez obydwoje rodziców. Przylatujące do gniazda ptaki witają się, stroszą uniesione pokrywy podogonowe i jednocześnie unoszą i opuszczają szyję. Przez pierwsze 10-15 dni jeden ptak czuwa na gnieździe, a drugi szuka pokarmu. Młode karmią przynosząc im w przełyku (wolu) drobne ryby, płazy, owady, które zwracają na gniazdo. Bocianięta w puchu są białe, mają cytrynowo-żółte dzioby i żółte nogi, bielejące z czasem. Pisklęta opuszczają gniazdo po 60-75 dniach, kiedy staną się lotne, choć przez pewien czas wracają jeszcze do gniazda na karmienie i nocleg. Młode ptaki mają ciemne pióra o żółtawych końcach promieni dających wrażenie brązowych, stopniowo upodabniając się do dorosłych. Dziób i nogi szarozielone. Dojrzałość płciową uzyskują w 3 roku życia. Bociany czarne żyją do 18 lat. Odlatują na zimowiska w Afryce w sierpniu i wrześniu , 2 tygodnie po odlocie bocianów białych. Podczas wędrówki z Europy do Afryki bociany czarne przekraczają Morze Śródziemne szerokim frontem, nie bojąc się wody. Częściej latają aktywnie, wykorzystując siłę mięśni. W porównaniu z bocianem białym są mniej uzależnione od ciepłych prądów wznoszących w trakcie migracji, choć dorównują im umiejętności szybowania. Przed wspólnym odlotem pod koniec lata koczujące rodziny zbierają się razem na europejskich lęgowiskach. Poza okresem lęgowym ptaki te prowadzą samotniczy tryb życia.
Status gatunku
Z uwagi na nieliczne występowanie objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wokół obszarów, w promieniu ok. 500 metrów, gdzie znajdują się jego gniazda tworzy się specjalne strefy całorocznej ochrony ścisłej. Człowiek nie może się do nich zbliżać, a leśnicy prowadzić prac porządkowych - w strefie ok. 200 metrów od gniazda dotyczy to też okresu kiedy bociany odleciały na zimowiska.
Przygotowała: Wanda Kula
pasjonatów i miłośników o różnorodnym doświadczeniu i osiągnięciach.